U osamnaestom veku, seobe i preseljenja čitavih naseljenih mesta nisu bile retke. Pogođeno teškim feudalnim nametima, stanovništvo je bilo prinuđeno na preseljenja radi očuvanja dostojanstva, časti i gole egzistencije. U jednoj od takvih migracija, 1717. godine, kompletno stanovništvo sela Almaša se preselilo u tadašnji Petrovaradinski Šanac. Prvobitna lokacija sela ALmaša nije poznata. Smatra se da se nalaizlo negde na tromeđi između Temerina, Siriga i Srbobrana, u blizini takozvane Almaške bare. Za svoj novi dom, ALmašani su izabrali takozvanu Podbaru, na višim delovima Petrovaradinskog Šanca, pa je taj kraj po njima dobio ime Almaški kraj.
Almašani su odmah odlučili da sagrade svoju crkvu. Pošto su bili siromašni, za gradnju su koristili ono što su pronašli na licu mesta: vrbovo šiblje i blato. Prema nekim usmenim predanjima, kopajući bunar u porti, seljani su pronašli zakopanu ikonu Sveta Tri Jerarha. Sveštenik je, smatrajući to “prstom Božjim”, predložio da hram bude posvećen Svetim Trima Jerarsima, i odlučio da ovu slavu uzme i kao svoju porodičnu. Prema tom predanju, prva ALmaška crkva je izgrađena pre 1720. godine. Velika crkva je nadzidana 1808. godine nad starom, nakon čega je stara demontirana i iznesena. Nalazila se na periferiji tadašnjeg Novog Sada.
Prema sačuvanim zapisima, situacija je nešto drugačija: u knjizi Srpska pravoslavna Mitropolija Karlovačka iz 1905. godine, navodi se da je ALmaški hram sagrađen 1797. godine, u vreme mitropolita Stevana Stratimirovića i episkopa Jovana Jovanovića. Ovaj podatak se slaže i sa zapisom na mermernoj ploči uzidanoj na zapadnoj strani tornja, iznad kamenog crkvenog portala. Takođe, sačuvani zapisi kažu da su 1775. godine senatorin Pantelija Milanković i David Racković, preneli varoškom Magistratu želju stanovništva da se trošna Almaška crkva ponovo sagradi. Prema proračunu, za novu crkvu bilo je potrebno 9.326 tadašnjih forinti, a već je bilo sakupljeno preko 12 hiljada, što veoma lepo pokazuje koliko je Almašanima nova crkva bila važna. Prema istim izvorima, cigla za Almašku crkvu je pečena 1776. godine, gradnja je dovršena 1797, a konačno završenu crkvu je 1808. godine osveštao tadašnji episkop bački Jovan Jovanović.
Almaška crkva u Novom Sadu – virtuelna panorama; Foto: 105.rs; Da rotiraš sliku, na računaru koristi miš, a na mobilnom uređaju pokrete prstima. Za zumiranje, koristi plus i minus u levom, a za prikaz u punoj veličini simbol u desnom donjem uglu slike
Almaška crkva je dugačka četrdeset pet, široka i do krovnog venca visoka po 15 metara, dok je visina naknadno sagrađenog zvonika sa pozlaćenim krstom četrdeset devet i po metara. U zvoniku se nalaze četiri zvona, ukupne težine gotovo šest tona. Najveće od njih je najveće u celom Novom Sadu.
U svoje vreme, Almaški hram je posetio i austrougarski car Franc Jozef, koji je ujedno bio i veliki vojvoda Vojvodstva Srbije. Franc Jozef je u oltaru Almaškog hrama, u koji ga je 3. jula 1852. godine uveo tadašnji episkop bački Platon Atanacković, celivao knjigu Jevanđelja. Posetom ovako važne istorijske ličnosti ne može se pohvaliti nijedan drugih verski objekat u Novom Sadu.
Almaški hram ostavlja veoma upečatljiv utisak na posetioce. Unutrašnjost je neočekivano velika, a visoko postavljeni prozori omogućavaju obilje dnevne svetlosti. Drvenarija i duborez na ikonostasu su delo Aksentija Markovića, čiji rad se smatra remek delom rezbarije. Posebno su vredne i ikone, rad ikonopisca Arse Teodorovića, i ikona Presvete Bogorodice na Bogorodičinom tronu, jedno od najuspešnijih ostvarenja Uroša Predića.
Podcast verziju ovog sadržaja poslušajte ovde:
Pogledajte interaktivnu mapu koja prikazuje crkve koje smo obišli i fotografisali za virtuelnu multimedijalnu turu Najlepše crkve Vojvodine:
